محصولات یکبارمصرف قابل کمپوست و محصولات یکبار مصرف زیست تخریب‌پذیر شباهت‌های بسیاری با یکدیگر دارند اما تفاوت اساسی آنها این است که در محصولات زیست‌تخریب‌پذیر، فقط مولفه تجزیه ظروف استفاده شده مورد تاکید است و به آزاد شدن پلیمرهای شیمیایی و ریزپلاستیک‌ها که برای حفظ محیط زیست و سلامت انسان مضر است توجه خاصی نمی‌شود. ولی در محصولات قابل کمپوست، فرآیند تجزیه ظروف، به دلیل منشاء گیاهی مواد اولیه، به غنی‌تر شدن خاک نیز کمک می‌کند.
استفاده از محصولات یکبار مصرف در کشور ما بسیار متداول است و مصارف خانگی، صنفی و صنعتی این محصولات به دلیل رعایت موارد بهداشتی، قیمت ارزان و کاربرد آسان در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه ایرانی‌ها قرار گرفته است.
امروز علاوه بر مصارف خانگی، بسیاری از صنف‌های مرتبط با مواد غذایی مانند فست‌فودها، کترینگ‌ها، سفره‌خانه‌ها و رستوران‌ها در سرو غذا و عرضه خدمات از ظروف یکبارمصرف استفاده می‌کنند. همچنین در مناسبت‌ها و مراسم آیینی و باستانی مختلف در طول سال، محصولات یکبارمصرف نقش مهمی در پذیرایی‌ها و توزیع انواع مواد غذایی دارند.
البته اگرچه استفاده از ظروف یکبار مصرف از نظر بهداشتی نکات مثبت فراوانی را در بر دارد اما پسماندهای تجزیه‌ناپذیر حاصل از این محصولات، سرعت پایین بازگشت آنها به چرخه طبیعت و مواد آسیب‌رسان حاصل از آنها همواره به عنوان یکی معضلات بزرگ مطرح بوده است.
ظروف یکبارمصرف پلاستیکی با رها شدن در طبیعت و ورود به مسیر آب و زمین‌های کشاورزی آسیب‌های فراوانی را برای طبیعت به همراه دارند. طول عمر بالای پلاستیک در ترکیب ظروف یکبارمصرف باعث آلودگی و کاهش نفوذ‌پذیری خاک برای مدت طولانی می‌شود و رشد گیاهان را مختل می‌کند. به علاوه تجزیه مواد پلاستیکی، ریزپلاستیک‌ها و مواد پلیمری و شیمیایی حاصل از تجزیه این ظروف در طبیعت بسیار آسیب‌رسان است. ورود این مواد به بدن انسان می‌تواند عوارض و بیماری‌های بسیاری از جمله مشکلات قلب و عروق، بیماری‌های دستگاه تنفسی، آسیب‌های سیستم عصبی و حتی اختلالات ژنتیکی را به همراه داشته باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده تقریبا حدود ۳۰۰ سال طول می‌کشد تا یک ظرف پلاستیکی تخریب شده و به چرخه طبیعت بازگردد. این یعنی اولین محصول پلاستیکی تولید شده تولید بشر همچنان تجزیه نشده و در طبیعت وجود دارد؛ و این موضوعی است که تمام فواید محصولاتی مثل ظروف یکبار مصرف را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به همین دلیل همواره یکی از دغدغه‌های مهم در عرصه تولید محصولات یکبارمصرف، بازگشت آن به چرخه طبیعت بوده است. البته کار روی پلیمرهای گیاهی در جهان پیش از آن و از سال ١٩٧٠ میلادی و در زمان بحران نفت آغاز شده بود. در آن زمان کشورهای پیشرفته در فکر جایگزین کردن موادی برای بسته‌بندی بودند که وابسته به نفت و مشتقات آن نباشد. در این زمینه پلیمرهای گیاهی ساخته شده با ترکیباتی مانند سیب‌زمینی، ذرت و گندم مورد اولین نمونه‌هایی بودند که برای جایگزینی پلاستیک مورد آزمایش قرار گرفتند.
در سال‌های بعد این تلاش‌ها به حوزه تولید ظروف یکبارمصرف نیز تسری پیدا کرد و گونه‌های نوینی از ظروف را وارد بازارهای مصرف کرد. ظروفی که پس از مصرف ماندگاری کمتری در طبیعت داشت و در زمان کوتاه‌تری تجزیه می‌شد. به این ترتیب نسل‌های جدیدتری از ظروف یکبارمصرف به نام ظروف یکبارمصرف گیاهی یا زیست‌تخریب‌پذیر معرفی شد.
ظروف یکبارمصرف شبه گیاهی
در ظروف یکبارمصرف شبه گیاهی که نسل دوم ظروف یکبارمصرف محسوب می‌شود و البته که زیست تخریب پذیر نیز می‌باشد استفاده از پلیمرهای پلاستیک کمتر از محصولات قبلی بود ولی باز هم حدود نیمی از ترکیب مواد اولیه به‌کار رفته در این ظروف همچنان از پلاستیک تشکیل می‌شد. تجزیه این محصولات در طبیعت با سرعت بیشتری انجام می‌شد اما همچنان این روند پنج تا شش ماه به طول می‌انجامید و نکته بسیار تامل براگیز آن خطر ورود ریزپلاستیک‌های باقی‌مانده در ترکیب ظروف به طبیعت در زمان بسیار کوتاه‌تر نسبت به موارد قبلی بود چراکه در این مورد، ترکیب مواد پلاستیکی و گیاهی فرایند تجزیه این ظروف را به ذرات ریز ازجمله ریز پلاستیک سرعت بخشیده است.
بنابراین تحقیقات در این زمینه برای حذف کامل پلاستیک از ترکیب محصولات یکبارمصرف و افزایش سرعت بازگشت آنها به طبیعت ادامه یافت تا به تولید محصولات یکبارمصرف قابل‌کمپوست انجامید. نسل نوین محصولات یکبارمصرف با استفاده باگاس یا الیاف نیشکر یکی از جدیدترین فناوری‌ها در این زمینه است که هم اصول سلامت را به‌خوبی مورد توجه قرار داده و هم با سرعت بیشتری می‌تواند به شکل کمپوست به چرخه طبیعت بازگردد. ظروف تهیه شده از الیاف نیشکر در صورت قرارگیری در خاک تحت پنج عامل میکرو‌ارگانیسم‌های طبیعی خاک، دما، رطوبت، اکسیژن و فشار خاک حداکثر در مدت ۹۰ روز پس از ورود به خاک، بدون نیاز به هیچ فرآیند مداخله‌ای توسط انسان تجزیه شده و به طبیعت باز می‌گردند. این قابلیت کمپوست در محصولات تولید شده با تفاله نیشکر (باگاس) علاوه بر اینکه یکی از مشکلات بزرگ قرن اخیر یعنی معضل بازیافت پلاستیک را حل کرده است، می‌تواند با توجه به ماهیت آلی خود، به تهویه و غنی کردن سخاک کمک کند.
محصولات قابل کمپوست؛ یک دوره جدید
کمپوست (Compost) ترکیبی است که از پوسیدگی و تجزیه مواد آلی طی زمان در خاک ایجاد می‌شود و می‌تواند به تقویت و غنی‌سازی خاک کمک کند.
محققان با استفاده از این قبلیت مواد آلی، گام نهایی در تولید محصولات یکبارمصرف را برداشتند و ظروف یکبار مصرف قابل کمپوست را تولید کردند. در نسل جدید ظروف یکبارمصرف، تولیدکنندگان با استفاده از فناوری‌های جدید، پلاستیک و پلیمرهای آن را به کلی از ترکیب مواد اولیه این ظروف حذف کردند. بنابراین این محصولات در خاک پس از تجزیه می‌توانستند تبدیل به مولفه‌ای برای تقویت خاک باشند. ضمن اینکه فرآیند تجزیه و کمپوست شدن ظروف نسل جدید با سرعتی بسیار بیشتر از انواع قبلی این ظروف انجام می‌شد.
یک تفاوت عمیق
ظروف یکبارمصرف قابل کمپوست و ظروف یکبار مصرف زیست تخریب‌پذیر شباهت‌های بسیاری با یکدیگر دارند اما تفاوت‌های ظریفی نیز بین آنها وجود دارد. شاید از نظر ظاهری مهمترین تفاوت این دو نوع محصول این باشد که محصولات زیست‌تخریب‌پذیر معمولا طی ۶ ماه تجزیه می‌شوند، درحالی‌که این زمان در مورد محصولات قابل کمپوست بسیار کوتاه‌تر است. اما تفاوت اساسی و بنیادی‌تر این دو نوع محصول این است که در محصولات شبه گیاهی زیست‌تخریب‌پذیر، فقط مولفه تجزیه ظروف استفاده شده مورد تاکید است و به آزاد شدن پلیمرهای شیمیایی و ریزپلاستیک‌ها که برای حفظ محیط زیست و سلامت انسان مضر است توجه خاصی نمی‌شود. در محصولات قابل کمپوست، فرآیند تجزیه ظروف، به دلیل منشاء گیاهی مواد اولیه، به غنی‌تر شدن خاک نیز کمک می‌کند. درواقع تجزیه‌پذیری این ظروف یک بازی دو سر بُرد برای حمایت از محیط زیست و سلامت انسان تبدیل می‌کند.
اولین محصولات یکبار مصرف قابل کمپوست در ایران
در کشور ما استفاده از مواد اولیه قابل کمپوست برای اولین بار در ظروف یکبارمصرف توسط شرکت پارس طبیعت سلولز انجام شده است. این شرکت با معرفی محصولات یکبارمصرف سوگاس نقش مهمی در حفظ سلامت و حمایت از محیط زیست داشته و توانسته نظر بسیاری از مصرف‌کنندگان را به خود جلب کند. ظروف یکبار مصرف سوگاس که تا امروز در قالب‌هایی نظیر انواع ظرف غذا، ظروف سلف، بشقاب، کاسه و دیس معرفی شده‌اند، در واقع اولین ظروف یکبار مصرف تمام‌گیاهی، با استفاده از نیشکر و بدون استفاده از پلاستیک، و چوب درختان در کشور است.
محصولات سوگاس می‌تواند جایگزین نوین و مناسبی برای ظروف یکبارمصرف پلاستیکی، چوبی، کاغذی و آلومینیومی برای مصارف خانگی، صنفی و صنعتی در زندگی روزمره مردم باشد. محصولات یکبار مصرف سوگاس دارای تاییدیه‌های جهانی و ملی برای تهیه محصولات سازگار با طبیعت و سلامت هستند و مورد تایید کارشناسان و متخصصان سلامت کشور قرار گرفته‌اند.
ظروف سوگاس از ۱۰۰درصد سلولز گیاهی تهیه شده و با به صفر رساندن میزان پلاستیک در ترکیب خود، محصولی بادوام، سبک و کاربردی را به مصرف‌کنندگان معرفی کرده است. این ظروف، بدون مزه، بدون بو و همچنین سازگار با گرما و فریزر بوده و یک گزینه ایده‌آل برای نگهداری مواد غذایی و غذاهای آماده سرد و گرم محسوب می‌شوند.
